جالب ترین آداب و رسوم چهارشنبه سوری

چهارشنبه سوری چیست؟

چهارشنبه سوری یکی از مهم ترین و پرطرفدارترین جشن‌های ایرانی است که به مناسبت آخرین چهارشنبه سال و قبل از آغاز نوروز در سه شنبه شب برگزار می‌شود. این جشن به منظور پاکسازی و پاک کردن خانه و جلوگیری از ورود بلاها و بدی‌ها در سال جدید برگزار می‌شود. در این روز مردم آتش‌ها را روشن می‌کنند و دور آتش حلقه می‌زنند سپس با ایجاد تپه‌های آتش و پریدن از روی آن‌ها، شعر می‌خوانند و از این طریق با آتش ارتباط برقرار می‌کنند. این فعالیت‌ها به منظور پاکسازی و تصفیه روحیه انجام می‌شود و به شادمانی و خوشحالی افراد کمک می‌کند. هر شهر و منطقه‌ای در ایران آداب و رسوم خاص خود را برای چهارشنبه سوری دارد. از جمله این آداب و رسوم می‌توان به آتش‌ افروزی، آتش‌ بازی، خوردن آجیل مشکل‌ گشا، دورهمی‌های خانوادگی، قاشق‌ زنی و سایر فعالیت‌های سنتی اشاره کرد. این رسوم و آداب معمولاً با هدف جشن و شادمانی برگزار می‌شوند و افراد را به هم پیوند می‌دهند همچنین اتحاد و همبستگی را تقویت می‌کند.

چهارشنبه سوری از نظر لغوی

واژه "سور" در زبان فارسی دارای دو معنا می باشد که یکی از معانی آن شادمانی، نشاط و عیش است که به جشن‌ها و جشنواره‌ های مختلف اشاره دارد همچنین این معنی از واژه " سور" در بسیاری از اصطلاحات و عبارات مربوط به جشن‌ها و اعیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. معنی دیگر واژه " سور" در زبان فارسی، به معنای سرخ و قرمز است. این معنی از واژه "سور" به رنگ سرخ و قرمز اشاره دارد و ممکن است به آتش و شعله‌های سرخ و قرمز نیز ارتباط داده شود. به عنوان مثال، در جشن‌هایی که آتش‌ها و شعله‌ها افروخته می‌شوند، ممکن است از واژه "سور" به معنای سرخ و قرمز استفاده شود. بنابراین واژه " سور" در زبان فارسی دارای دو معنی مختلف است که یکی به معنای جشن و شادمانی و دیگری به معنای سرخ و قرمز است.

آداب و رسوم مختلف چهارشنبه سوری

از یک یا دو روز قبل از چهارشنبه سوری، مردم به جمع‌آوری هیزم و بوته مشغول می‌شوند و عصر سه‌ شنبه آخر سال، در محیط‌هایی باز مانند حیاط خانه، خیابان یا میدان روستا در فاصله های چندمتری از یکدیگر هیزم‌ها را روی هم قرار می دهند. با تاریک شدن هوا، مردم هیزم‌ها را به آتش می‌کشند و افراد دور آتش با خواندن اشعاری مثل «سرخی تو از من، زردی من از تو» از روی آتش می‌پرند. این فعالیت به منظور دور کردن بدی‌ها و غم از خود و جلب سلامتی و شادی است. در ادامه به بررسی بعضی از رسوم رایج می پردازیم.

1. بوته افروزی :
در این سنت که به نام " بوته افروزی " شناخته می‌شود، آدم‌ها پیش از غروب آفتاب در چهارشنبه سوری، بوته‌های خار و گزنی را روی بام خانه، زمین حیاط یا در گذرگاه کپه می‌کنند. سپس با غروب آفتاب، این بوته‌ها را آتش می‌زنند. مردم در این زمان از روی بوته‌های آتش زده می‌پرند تا زردی و ضعف را از خود بزدایند همچنین سلامت و شادابی را به خود ببخشند. این عمل به عنوان نمادی از پاکسازی بدی‌ها و برگشت به سلامتی و نوروزی در آغاز سال جدید تلقی می‌شود. این سنت که باورهای مردمی و فرهنگی دارد و به منظور خوشبختی، سلامتی و پاکسازی از بدی‌ها برگزار می‌شود. این رویداد زیبا و پرمعنایی است که در آغاز سال جدید برگزار می‌شود تا به مردم شادی و سلامتی بخشد.

2. قاشق زنی :
قاشق زنی یکی از رسوم محبوب و سنتی در مراسم چهارشنبه سوری در ایران است. در این مراسم، معمولاً افراد به همراه خانواده و دوستانشان در فضای باز جمع می‌شوند و با استفاده از قاشق‌ها و سایر وسایل آهنی که به صورت زنجیره وصل شده‌اند، به صورت گروهی و هماهنگ به صورت رقص حرکت می‌کنند. قاشق زنی یک فعالیت شاد و سرگرم‌ کننده است که همراه با موسیقی و نغمه های سنتی انجام می‌شود. این فعالیت همچنین به عنوان یک فرصت برای ارتباط اجتماعی و تقویت آوازهای گروهی بین افراد شناخته شده است. مراسم قاشق زنی در چهارشنبه سوری نشان از شادی و خوشحالی مردم از فصل بهار و به مناسبت پایان زمستان و آغاز بهار دارد. این مراسم همچنین نمایانگر انسجام و همبستگی اجتماعی میان افراد و جامعه است.

3. خوردن آش چهارشنبه سوری :
در روز چهارشنبه آخر سال، که به عنوان چهارشنبه سوری شناخته می‌شود، برخی خانواده‌ ها آشی به نام " آش ابودردا " یا "آش بیمار" می‌پزند. این آش به عنوان یک نذر و اعتقاد به برآمدن حاجات و شفای بیماران در این روز مطرح است. خانواده‌هایی که بیماری یا حاجتی دارند، این آش را پخته و آن را به عنوان نذر و امید به شفای بیماران خود می‌خورند. این عمل به عنوان یک آیین مذهبی و فرهنگی در برخی مناطق و جوامع انجام می‌شود. همچنین برخی از خانواده‌ ها آش را بین فقرا و نیازمندان پخش می‌کنند تا با این کار، از برآمدن حاجات خود و شفای بیماران امیدوارتر شوند و  به کمک نیازمندان بپردازند. این سنت نشان از همدردی و همبستگی اجتماعی در برابر مشکلات و بیماری‌ها دارد و به منظور خوشبختی و سلامتی جامعه برگزار می‌شود.

4. فال‌گوش‌ نشینی در چهارشنبه سوری :
افرادی که آرزوی زیارت و مسافرت دارند، می‌توانند شب چهارشنبه نیت کنند و به سر گذر یا سر چهار راه بروند. در این مکان‌ها، به گفتگو با رهگذران می‌پردازند و اگر سخنان خوشایند و شاد از آن‌ها بشنوند، امیدوار به رسیدن به آرزوها و مرادهای خود در سال جدید می‌شوند. این عمل به عنوان یک باور قدیمی در برخی فرهنگ‌ها و سنت‌ها وجود دارد و افرادی به آن اعتقاد دارند که ارتباط با رهگذران و شنیدن سخنان خوب آن‌ها، می‌تواند برایشان خوشبختی و موفقیت را به همراه داشته باشد. این رسم به عنوان یک باور مردمی و سنت قدیمی تلقی می‌شود و بر اساس شواهد علمی و منطقی تاییدی ندارد.

5. کوزه شکنی :
سنت کوزه شکنی یکی از رسوم سنتی و محبوب در ایران به ویژه در روزهای آخر هفته نوروز است. در این روزها، افراد به همراه خانواده و دوستانشان به فضای باز می‌روند و با حضور در مراسم کوزه شکنی، از پایان سال قدیم و شروع سال نو خوشحالی می‌کنند. در مراسم کوزه شکنی، یک کوزه یا سفال پر از آب و رنگ‌های مختلف قرار داده می‌شود. سپس افراد به نوبه خود به کوزه زدن می‌پردازند و با شکستن کوزه، آب و رنگ‌های آن به سراسر محیط پخش می‌شود. این عمل به عنوان نمادی از پاک شدن گناهان و بدی‌های سال گذشته و آماده شدن برای شروع سال جدید تعبیر می‌شود. سنت کوزه شکنی همچنین به عنوان یک فعالیت شاد و سرگرم‌کننده شناخته شده است که همراه با موسیقی، نغمه های سنتی و رقص انجام می‌شود. این مراسم به عنوان یک فرصت برای ارتباط اجتماعی و تقویت آوازهای گروهی بین افراد محبوبیت دارد.

انواع خوراک های مرسوم چهارشنبه سوری

امروزه برای جشن چهارشنبه سوری غذاهای مختلفی مانند ماهی پلو یا رشته پلوی روغن چکان معمول است اما در گذشته نیز برای این روز غذاهای خاصی وجود داشته است. در ادامه به توضیح مفصل این غذاهای سنتی می‌پردازیم :
1. رشته پلو : این غذا از رشته‌های کوچک و نازک پخته شده، مخلوط با گوشت گوسفند و ادویه‌ های مخصوص تهیه می‌شود. رشته پلو یک غذای سنتی ایرانی است که به ویژه در مناطق شمالی کشور محبوب است. این غذا از طعم و ظاهر خاصی برخوردار است و در جشن‌ها و مناسبت‌های خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2. پلو هفت رنگ : این غذا نیز یکی از غذاهای محبوب در ایران است که از برنج پخته شده به همراه مخلوطی از انواع دانه‌ها و سبزیجات تهیه می‌شود. هر رنگ از این غذا نمایانگر یکی از هفت خواص مختلف مطلوب در زندگی است. پلو هفت رنگ نمادی از تنوع و ثروت است و در مناسبت‌های رسمی و خانوادگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
3. آش میوه : آش میوه یک غذای خاص و خوشمزه است که از ترکیب میوه‌های تازه، خشک و ادویه‌های مخصوص تهیه می‌شود. این غذا طعم شیرین و ترش میوه‌ها را با طعم خاص ادویه‌ها ترکیب می‌کند و یک غذای خوشمزه و مغذی را ارائه می‌دهد.
4. آش رشته : آش رشته یکی دیگر از غذاهای سنتی ایرانی است که از رشته‌های کوچک، حبوبات، سبزیجات و ادویه‌های مخصوص تهیه می‌شود. این غذا غنی از پروتئین و فیبر است و طعم خاصی دارد که مورد پسند بسیاری از افراد قرار می‌گیرد.
5. شش انداز : این غذا از شش مواد اصلی تهیه می‌شود که شامل گوشت گوسفند، لوبیا، عدس، نخود، برنج و ادویه‌های مختلف است. شش انداز یک غذای سنتی و مغذی است که از زمان‌های قدیم مورد استفاده قرار گرفته است و هنوز هم در برخی مناطق محبوب است.
در کل، غذاهای سنتی مرتبط با جشن چهارشنبه سوری از تنوع بالا و مواد غذایی مغزی برخوردار هستند که هر یک دارای طعم و خصوصیت خاصی هستند و به این جشن رنگ و لذت ویژه‌ ای می‌بخشند.

چهارشنبه سوری به جای چهارشنبه سوزی

در مراسم چهارشنبه سوری که به مناسبت پایان سال در روزهای آخر سال برگزار می‌شود، رعایت نکات ایمنی و پیشگیری از وقوع حوادث بسیار حائز اهمیت است. برای جلوگیری از وقوع حوادث و تضمین ایمنی همه شرکت‌ کنندگان، انجام اقداماتی مانند استفاده از مواد آتش‌ زا مطمئن، قرار گرفتن در فاصله ایمن از آتش، استفاده از لباس‌های غیرقابل اشتعال و نگهداری از کودکان و نوجوانان تحت نظر بزرگسالان بسیار ضروری است. برای افزایش ایمنی در مراسم چهارشنبه سوری، آموزش به کودکان و نوجوانان در مورد خطرات احتمالی و رفتارهای ایمن در طول مراسم بسیار مهم است. این آموزش‌ها می‌تواند به تقویت ایمنی آن ها کمک کند و زمینه‌ ای برای شادی و سرگرمی بدون خطرات ایجاد کند. همچنین آموزش به کودکان در مورد رفتارهای ایمنی مانند دوری از آتش و محتویات قابل اشتعال و نگهداری از ایمنی خودشان و دیگران در معرض خطر می‌تواند از وقوع حوادث جلوگیری کند.
والدین نیز باید کودکان خود را آموزش دهند که در مقابل مواد محترقه، منفجره و آتش بازی آسیب پذیر هستند. آن ها باید از نگهداری مواد محترقه و آتش‌گیر و انفجاری در محل‌های مختلف خودداری کنند و وسایل آتش بازی بی‌خطر برای فرزندانشان تهیه کنند. این اقدامات می‌تواند باعث جلوگیری از وقوع حوادث جانی و مالی شدید شود و از زخمی شدن یا فقدان جان افراد جلوگیری کند. به طور کلی، ایمنی و پیشگیری از حوادث در مراسم چهارشنبه سوری از اهمیت بالایی برخوردار است و همه باید به این موضوع توجه کنند تا از وقوع حوادث ناخوشایند جلوگیری شود.